Người J’rai và Bahnar có một hủ tục: Khi nghi ngờ hoặc biết người nào đó trong làng có “thuốc thư” (như một dạng bùa ngải) thì sẽ giết chết kẻ đó.

Người đồng bào J’rai và Bahnar ở Gia Lai có một hủ tục hết sức lạ lùng: Khi nghi ngờ hoặc biết một người nào đó trong làng có “thuốc thư” (như một dạng bùa ngải) lập tức cả làng kéo đến tận nhà đập phá tan tành nhà cửa và tài sản, thậm chí giết chết kẻ đó. Mặc dù chẳng có ai nhìn thấy những vật được cho là giúp con người có quyền lực siêu nhiên nhưng các hủ tục này là nguyên nhân làm xảy ra không ít những vụ việc đau lòng mà cũng thật bi hài.

Bị đánh gần chết vì sẩy miệng lúc say

Không biết phong tục này có từ bao giờ và từ trước đến nay đã có bao nhiêu người bị giết oan vì bị nghi ngờ hoặc sẩy miệng khoe khoang rằng có thuốc thư, ma lai. Chỉ tính riêng ở làng xã Lơ Pang (Mang Yang, Gia Lai) chỉ trong vòng vài năm lại đây đã có nhiều người bị đánh đến thập tử nhất sinh. Khi được hỏi thuốc thư, ma lai là gì thì nhiều người đồng bào J’rai và Bahnar chưa từng được thấy hình dạng của nó nhưng đều tin rằng đó là những thứ có thật và tồn tại trong cuộc sống của họ từ đời này qua đời khác. Họ chỉ biết thuốc thư, ma lai là một thứ quyền lực nào đó rất siêu phàm, nếu ai có được loại thuốc này thì có thể thư (yểm bùa làm cho người khác bị đau đớn trong thời gian dài hoặc có thể làm chết người mà mình thù ghét – PV) người khác.

Vì thuốc thư, ma lai có công dụng đặc biệt và ghê gớm như vậy nên trong sinh hoạt đời sống, người dân rất lo sợ, hoang mang và thực sự bị ám ảnh vì luôn nghĩ rằng, trong tiếp xúc hàng ngày nếu có ai đó thù ghét mình hoặc người thân của mình thì họ sẽ dùng thuốc thư để giết. Vậy nên như thành một thứ luật bất thành văn, hễ nghe thấy thông tin ai có những vật tạo nên quyền lực siêu nhiên ấy thì cả làng kéo đến nhà người đó làm cho ra nhẽ. Nếu đó chỉ là câu nói lỡ miệng hoặc hù dọa người khác mà chưa gây ra hậu quả gì thì bị đuổi ra khỏi làng, nặng hơn một chút thì bị đập phá nhà cửa, nghiêm trọng thì sẽ bị đánh đập và giết chết tại chỗ.
Một thời gian dài chữa trị mà không khỏi bệnh, ông H’Mới đã chết vì căn bệnh này. Cho rằng cái chết của ông H’Mới là do ông Phônh đã dùng thuốc thư giết nên giữa đêm khuya, cả làng Đắk Lắc đã kéo nhau đến nhà ôngPhônh đập phá tan tành nhà cửa, tài sản và đánh cho ông này một trận nhừ tử đến khi nằm im bất động tưởng đã chết thì dân làng mới bỏ về. Đợi mọi người đi về hết, người nhà ông Phônh mới dám đưa ông đến bệnh viện cấp cứu.Ông Phônh (69 tuổi, ở làng T’Rá, xã Lơ Pang, huyện Mang Yang), mỗi lần có dịp uống rượu với dân làng, khi đã ngà ngà say thường ăn nói hồ đồ, khoe khoang rằng mình là người có của, có cái này, cái kia vì có quan hệ rộng để lên mặt với người khác. Trong một lần ngồi uống rượu với hàng xóm, khi say, ông Phônh đã lấy tay vỗ ngực nói “Ta là ta đây”. Câu nói bóng gió xa xôi này của ông sau đó theo phong tục đã được lan truyền khắp cả làng, và được hiểu rằng: Vì ông Phônh có thuốc thư, ma lai có thể thư chết người khác nên ông đã tự cho mình là trên hết, có sức mạnh đầu đội trời chân đạp đất!. Sự nghi ngờ đó ngày càng tăng lên vì mỗi khi say ông Phônh còn hay nói xấu, xem thường và hăm dọa người khác.

Chính những hành vi trên của mình, ông Phônh bị cả làng khẳng định là người có thuốc thư nên người dân trong làng cũng đã họp lại chờ dịp “hỏi cho ra nhẽ”. Cách đây vài năm, trong một lần đi uống rượu với nhau, lúc đi vệ sinh, ông H’Mới (làng Đắk Lá) đã đi nhầm 1 chiếc dép của ông Phônh, khiến ông Phônh tức, la chửi và tát vào cổ ông H’Mới. Trùng hợp là một thời gian ngắn sau đó, cổ của ông H’Mới bị sưng ngay đúng chỗ bị ông Phônh tát. Cả gia đình liền đưa ông H’Mới đi Bệnh viện đa khoa tỉnh Gia Lai chữa trị và được chuyển vào TP.HCM, bệnh viện xác định ông H’Mới bị ung thư.
Trốn dân trong làng như trốn truy nã

Giữa tháng 1/2012, ông Phônh có thuê một người trong làng là ông Phưp về nhổ mì (khoai sắn) trong vườn nhà ông 2 ngày. Khi ông Phưp làm xong, ông Phônh liền giở tính xấu không trả tiền công cho ông Phưp và tỏ ý coi thường Phưp dốt, thấp cổ bé họng nên chẳng làm được gì ông. Quá tức giận, ông Phưp chờ lúc ông Phônh đi vắng đã đến nhà ông bắt trộm gà để trừ vào tiền công mình đã làm mà bị gạt.

Về nhà biết chuyện, ông Phônh liền qua nhà ông Phưp la chửi, hăm dọa với những lời nói liên quan đến bệnh tật, chết chóc. Điều trùng hợp không may xảy ra, 10 ngày sau ông Phưp đổ bệnh, máu trào ra miệng và mắt rồi chết. Cái chết của ông Phưp được họ hàng và người dân trong làng cho rằng là tại những lời chửi rủa của ông Phônh hôm xảy ra mâu thuẫn bắt gà và nó như một minh chứng cho rằng ông Phônh có thuốc thư và đã thư chết ông Phưp. Ngay trong đêm hôm đó, cả làng đã đốt lửa kéo nhau đến nhà để tìm giết ông Phônh. Rất may, do đoán trước được tình hình, ông Phônh đã bỏ trốn lên rừng từ trước đó. Không tìm thấy ông Phônh, người dân trong làng tức giận đập phá tan nát nhà cửa và toàn bộ tài sản của ông này.

Cho đến nay cả dân làng T’Rá vẫn chưa nguôi cơn giận dữ muốn giết ông Phônh vừa để trả thù cho cái chết của ông Phưp vừa loại bỏ được mối nguy hiểm thuốc thư mà cả dân làng kinh sợ. Khi biết được cả làng đã đập phá nhà cửa và đang tìm giết mình và bản thân cũng không thể trốn mãi trong rừng được, nên ông Phônh tìm cách trốn về UBND xã để trình báo sự việc và cầu cứu. Khi chính quyền địa phương can thiệp, nhiều lần đến làng tuyên truyền, vận động nhưng cả làng đều không nghe vẫn giữ nguyên quyết tâm giết ông Phônh cho bằng được để trừ bỏ thảm họa thuốc thư cho cả dân làng. Trong suốt những ngày Tết nguyên đán Nhâm Thìn vừa qua, để đảm bảo tính mạng cho ông Phônh, UBND xã đã phải để cho ông Phônh ăn Tết trong Ủy ban xã.

Sự việc ngày càng căng thẳng nên Công an xã đã báo cáo sự việc lên Công an huyện Mang Yang để có biện pháp xử lý. Hiện công an huyện đã tìm cho ông Phônh một nơi ở mới và công việc phù hợp để mưu sinh. Trưởng Công an xã Lơ Pang, ông A Dư cho biết: “Không có chuyện thuốc thư hay ma lai nhưng bà con nơi đây cứ tin là có. Ông Phônh bị như vậy là do cái miệng của ông ấy hay nói linh tinh thế thôi, còn việc ông Phưp chết chỉ là một sự trùng hợp. Bây giờ cả làng cứ đòi giết ông ấy, chính quyền tuyên truyền như thế nào cũng không nghe, nên chúng tôi phải đưa ông Phônh đi trốn nơi khác và phải nói với bà con là đang bị Công an huyện bắt giữ thì mới yên chuyện với họ”.

Uống nước bẩn để chứng minh trong sạch?!

Trong năm 2011, ông Him (khoảng 60 tuổi) làng Ró, xã Lơ Pang cũng bị dân làng cho rằng có thuốc thư, và chính ông này đã thư chết ông Lơ. Nhưng may mắn hơn ông Phônh, trước khi bị giết chết, ông Him đã được làng cho cơ hội để chứng minh bản thân không có thuốc thư, bằng cách: Vào mỗi buổi chiều, gia đình ông Lơ mang đồ ăn, nước uống ra mộ ông Lơ thì ông Him và cả làng đều ra theo. Tại đó, ông Him phải uống bát nước mà người thân ông Lơ cúng cho ông từ chiều hôm qua, rồi mới thay nước mới. Theo quan niệm của người dân nơi đây, nước cúng cho người chết ở nhà mả là loại nước rất thiêng, ghê sợ và bẩn, nếu ông Him uống nước này mà sinh bệnh hay chết thì chứng tỏ ông Him có thuốc thư, còn nếu không có việc gì thì ông Him là người bình thường, trong sạch!

Cứ thế, sau một tháng uống nước nhà mả của ông Lơ, ông Him vẫn sống khỏe nên bà con trong làng không còn nghi ngờ ông Him có thuốc thư nữa, họ đã để ông Him sống và cho ở lại làng. Vì ông Him phải uống nước bẩn ở nhà mả, nên dân làng đã bỏ một ít tiền ra mua đồ nhậu, mấy ghè rượu và một con gà để cúng Yàng (trời), rồi cả làng cùng nhậu!